Fyodor Dostoyevski

İnsanın yaradılıştan yapıcılığa, onu şuurlu olarak gayesine ulaştıracak bir mühendisliğe, yani daima, nereye doğru olursa olsun kendine yol açmaya mahkûm edilmiş bir mahlûk olduğunu kabul ederim. Kim bilir, belki de sırf bu yol açma mecburiyeti yüzünden arada başka yönlere sapmak isteği duyar; o içi dışı bir işadamları umumiyetle akıldan yana züğürt olmakla beraber, açmaya uğraştıkları yolun hemen her zaman bir yerlere gittiğinin farkındadırlar ki, önemli olan da istikamet değil, yolun varlığı ve aklı başında evlatlarımızın mühendislik sanatını ihmal etmeyerek akıllı uslu çalışmalarıdır, hem bilindiği gibi, tembellik bütün kusurların anasıdır. İnsan yapıcıdır, yeni yollar açmayı sever, bu su götürmez bir gerçektir. Fakat neden acaba bir yandan da yıkmaya, her şeyi kaos haline getirmeye bayılır?

şıksız düşer: Istırap, şüphe ve inkâr demektir; içimizde şüphe uyandıran bir billur saray tasavvur edilebilir mi? Bununla beraber, insanın gerçek ıstıraptan, yani yıkım ve kaostan asla vazgeçmeyeceğine eminim. İdrakin biricik kaynağı ıstıraptır.

bence, mucize gerçekçide hiçbir endişe uyandırmaz. Gerçekçide iman uyandıran mucize değildir. Gerçekçi, imansızlık yolunu tutmuşsa bir mucize görse bile kendinde buna inanmamasını sağlayacak kuvvet ve kabiliyeti bulur. Mucize inkâr kabul etmez halde bile olsa boyun eğmez; hislerine sırt çevirir. Kabule yanaştığı takdirde bunu mucize saymaz, şimdiye kadar bilmediği tabii olay şeklini de görür. Gerçekçinin imanı mucizeden doğmaz; iman, mucizeleri doğurur. Böyle kimse bir kere iman edince artık kendi gerçekliğinin zarureti olarak mucize imkânını da kabul etmek zorundadır. Havari Thomas, görmeden inanmayacağını söylemiş, gördükten sonra “Rabbimsin, Tanrımsın!” demişti. İnanmasına mucize mi sebepti? Her halde değil; inanmak istediği için inanmıştı. Hattâ belki “Görmeden inanmayacağım” dediği zaman bile varlığının en saklı köşesinde tamamen iman etmişti.

Tanrısızlık; yerden göğe yükselmek için değil, göğü yere indirmek kastiyle inşa edilmiş bir Babil Kulesidir

tevazu, iradeyi mutlak bir hâkimiyet şeklinde belirecek yerde iblisçe bir gurura saplanır, yani hürriyete kavuşturmak şöyle dursun esaret zincirleri takar

Sızlanmalar, kanayan yarayı büsbütün azdırmak ihtiyacından başka şey değildir.

Yakınlarınızı daima artan bir gayretle sevmeyi deneyin, içinizdeki sevgi çoğaldıkça Tanrının varlığına da, ruhunun ölmezliğine de kanaat getirmeye başlarsınız. İnsanları sevmekte tam bir nefis feragatına varabilirseniz yüzde yüz inanır, ruhunuz artık hiçbir şüpheyle kararmaz

Söylediklerinizin aynısını bana önceleri bir doktor anlatmıştı, dedi. Yaşlı, akıllı bir adamdı. Sizin gibi açık, şaka eder gibi, ama hüzünlü bir şaka havasıyla konuşuyordu. “İnsanlığı sevdiğim halde kendi kendime şaşıyorum, diyordu. Toplu olarak insanları sevdikçe kişilere karşı sevgim o nispette azalıyor. Hayalimde, olanca ihtirasımla insanlığa hizmet etmeyi kurduğum çok olmuştur, gerekirse bu uğurda kendimi feda edebilirdim. Gel gelelim, kimseyle aynı odada iki gün bile geçiremem; bunu deneyerek biliyorum. Yaklaşan kimse şahsiyetimi eziyor, hürriyetimi hudutluyormuş gibi geliyor bana. Yirmi dört saat içinde en iyi insandan nefret edebilirim. Birinden, sofrada yemeği ağır yediği, öbüründen, nezlesi var, durmadan burnunu temizliyor diye, insanlar bana temas eder etmez onlara düşman kesiliyorum. Ama kişilere nefretim arttıkça genel olarak insanlığa sevgimiz o nispette artıyordu.”

İvan Fedoroviç küçümser bir biçimde omuzlarını oynattı, başını öteye çevirerek yola bakmaya başladı. Eve kadar hiç konuşmadılar.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ŞEHVET DÜŞKÜNLERİ

I
UŞAKLAR ODASINDA

Fedor Pavloviç Karamazov’un evi şehrin merkezinde olmamakla beraber pek kenarda da sayılmazdı. Eskiceydi, ama sevimli bir dış görünüşü vardı.