Atinalıların Devleti

Ünlü Yunan filozofu Aristoteles'ın yök olduğu sanılan «Atinalıların Devleti» adlı yazısı, Mısır'dan Londra'daki British Museum'a getirilmiş olan bir papirus elyazmasının ortaya çıkartılmasıyla 1891 yılı Şubat ayında yeniden tanındı. Elyazmasının ilk okuyucusu ve ortaya çıkarıcısı F. G. Kenyon'dur. Aristoteles'ın eseri, ön yüzü İsa'nın doğumundan sonraki 78–79 yılıyla ilgili hesaplarla dolu dört papirusun arka yüzüne yazılmıştır. Ancak hesaplar zamanla önemini kaybettikten sonra bu papirüsler Aristoteles'ın eserini kopya etmek için kullanılmış olabileceklerinden, bu elyazması yaklaşık olarak İsa'nın doğumundan sonraki birinci yüzyılın sonlarına doğru tarihlenebilir.
Elyazmasında kitabın başı yoktur. Papirus üzerinde ne kitabın adı, ne de kitabın yazarının adı vardır. Fakat bunun Aristoteles'ın Atina devleti üzerine yazmış olduğu yazı olduğundan şüphe etmemize bir neden yoktur. Çünkü Aristoteles'ten sonraki birtakım eskıçağ adamlarının yazılarındaki göndermelerle Aristoteles'ın eserinden bugüne kalmış olan parçaları bu papiruste buluyoruz. Aristoteles sekiz kitaba ayrılan “Devlet Bilgisi” adlı eserine temel olmak üzere daha önce 158 tane başka başka devlet biçimini yazıp toplamıştı. Bunlar arasında «Atinalıların Devleti” herhalde en büyüğü olacak: Atina'nın uzun zamandan beri Hellas'ın baş devleti olması, Aristoteles'ın hayatının yarısından çoğunu Atina'da geçirmiş bulunması bunu gerektirir.
Kitapta anlatılan ve kitapta bulunmayan olaylara bakarak Aristoteles'ın bu eserini İsa'nın doğumundan önceki 329 yılıyla 325 yılı arasında yazmış olduğu söylenebilir. Demek oluyor ki kitap Aristoteles'ın son yıllarının ürünüdür.
«Atinalıların Devleti” biri tarihsel (bölüm 1 — 41), öteki sistematik (bölüm 42 — 69) iki anakesimden kuruluyor. Birinci anakesimde şu dört başdilim vardır: 1–12. bölümler monarkhiadan oligarkhiaya geçişi, Drakon'la Solon'un karışık olan durumu düzeltmeye çalışmalarını anlatıyor; 13–19. bölümlerde tyrannoşluğun gelişmesi ve devrilmesi gösteriliyor; 20–28. bölümlerde demokratianın nasıl geliştiğini, en yüksek basamağa nasıl tırmandığını görüyoruz; 29–40. bölümlerde oligarkhik değişikliklerle bunlara karşı yapılan tepkilerden uzun uzun söz açılıyor ve sonunda 41. bölümde de baştan başlanarak bütün değişiklikler kısaca yeniden anılıyor. İkinci anakesim dört başdilimde sırayla şunları anlatıyor:
Yurttaşlık hakkı (bol. 42), Beşyüzler ve halk meclislerinin düzenleri, yetkileri ve işleri (43–46). Memurların devleti yönetmeleri (47–62) ve mahkemeler (63–69).
Aristoteles, eserini İsa'nın doğumundan önceki dördüncü yüzyıldaki Yunanlılar için yazdığından o zaman herkesçe bilinen, fakat bugünkü okuyucuların okuduklarını iyice anlayabilmeleri için eski Yunan tarihiyle uğraşmalarını gerektiren birtakım şeyleri anlatmıştır.