Yn ystod y bedwaredd ganrif ar bymtheg, Oes Cenedlaetholdeb, llwyddodd y rhan fwyaf o wledydd bychain Ewrop i feithrin mudiadau cenedlaethol llwyddiannus a fynnai warchod eu hieithoedd. Un o gwestiynau mawr hanes Cymru yw pam na ddigwyddodd hyn yn y wlad hon. Pwyslais gwlatgarwyr Cymreig ar ryddfrydiaeth a radicaliaeth sy'n gyfrifol am y diffyg. Mae rhyddfrydiaeth yn hyrwyddo hunaniaethau mwyafrifol, ac mae'n rhan ganolog yng Nghymru o hegemoni Prydeindod. Roedd Cymru'r bedwaredd ganrif ar bymtheg yn fwy rhyddfrydol nag odid yr un wlad arall yn Ewrop. Yn groes i'r dybiaeth gyffredin mai peth llesol oedd hyn i genedlaetholdeb Cymreig, dangosir yn Pam Na Fu Cymru mai hyn oedd yr union reswm am ei fethiant.
